Zabiegi prawne, chroniące przyrodę na terenie Jury, sięgają początków XIX w. Wtedy to właściciele Ojcowa i Potoku Złotego wydali zarządzenia, zapewniające racjonalną gospodarkę leśną. Ochrona przyrody miała na celu nie tylko względy gospodarcze, ale także estetyczne, poznawcze i naukowe. Prekursorem ochrony doliny Prądnika był pisarz Adolf Dygasiński. J. Zawisza badał jaskinie ojcowskie, dając początek pracom naukowym, prowadzonym na Jurze nieprzerwanie od XIX w. Utworzona po 1918 r. Państwowa Rada Ochrony Przyrody zajęła się kompleksowo problemem ochrony przyrody na terenie całego kraju. Odżyła wówczas idea ochrony Doliny Prądnika. Rejon Ojcowa stanowił teren szczególnego zainteresowania Rady. Na skutek jej interwencji np. zaprzestano eksploatacji na cele nawozowe namulisk jaskiniowych ojcowskich jaskiń oraz zaniechano budowy drogi przez Dolinę Sąspowską. W 1924 r. W. Szafer i S. Richter przedstawili projekt rezerwatu przyrody w Dolinie Prądnika. Nie doczekał się on jednak realizacji w okresie międzywojennym. Po II wojnie światowej W. Szafer rozwinął szeroką akcję propagandową na rzecz ochrony Doliny Prądnika, uwieńczoną w dniu 141 1956 r. uchwałą Rady Ministrów, zatwierdzającą powstanie Ojcowskiego Parku Narodowego. W okresie powojennym powstało kilkadziesiąt rezerwatów przyrody na terenie całej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Powstał również projekt Jurajskiego Parku Krajobrazowego — terenu ochrony krajobrazu i racjonalnej gospodarki, przystosowanej do pełnienia funkcji rekreacyjno-turystycznej.
