Leżą na Szlaku Dolinek Jurajskich i na nie opisanym w przewodniku Szlaku Dawnego Górnictwa (znaki niebieskie) Wieś w woj. miejskim krakowskim. Przystanek PKS na linii Krzeszowice—Czerna, Paczółtowice. Sklepy, bar, poczta, punkt pierwszej pomocy PCK. Tu znajduje się kopalnia kamienia wapiennego „Czatkowice”, którą można zwiedzać, wcześniej zgłaszając grupę w zakładzie. Czerna. Leży na Szlaku Dolinek Jurajskich, tu zaczyna się również Szlak Grzmiączki. Wieś w woj. miejskim krakowskim. Przystanek PKS — połączenia z Krzeszowicami i Paczółtowicami. Sklepy, poczta, klub rolnika. Na terenie wsi można spotkać liczne ślady dawnej eksploatacji pokładów rud żelaza (o niskiej wartości). Zespół klasztoru Karmelitów, ufundowany przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlej ową aktem z 1631 r.: kościół św. Elia¬sza, murowany, zbudowany w 1. 1631—1640, posiadający cenne wyposażenie — większość ozdobnych szczegółów architektonicznych wykonana została z czarnego marmuru dębnickiego (ciekawe antepedia w ołtarzach). W ołtarzu głównym obraz Tomasso Dolabelli, przedstawiający św. Eliasza. Wśród kilku płyt nagrobnych znajduje się także płyta fundatorów klasztoru. Klasztor murowany z L 1631—1650, nad¬budowany w dwóch etapach w XX w. Studnia z 1. 1644— —1650, głęboka na 36 metrów, kuta w skale, nakryta kopulastym dachem. Ogrodzenie klasztorne z bramami: pół¬nocną (1640 r.) i południową, zwaną bramą św. Eliasza (1672 r.). Ruiny mostu (1671——1695) zwanego Diabelskim. Kończy się tu Szlak Orlich Gniazd, rozpoczyna — czerwony Szlak Jury Wieluńskiej, nie opisany w przewodniku. Miasto wojewódzkie, około 200 tysięcy mieszkańców, duży ośrodek przemysłu hutniczego, włókienniczego, metalowego i in. W okolicy kopalnia rud żelaza. Ośrodek naukowy i kulturalny: Politechnika, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, liczne szkoły średnie, muzea, rezerwat archeologiczny, teatr im. Mickiewicza, filharmonia. Węzeł drogowy i kolejowy. Liczne hotele. Pierwsza informacja o istniejącej tu osadzie pochodzi z 1220 r. Prawa miejskie otrzymała w 1377 r., wchodziła wtedy w skład księstwa opolskiego. Zespół klasztorny Paulinów na Jasnej Górze (fundacja z 1382 r.): Kościół obecnie bazylikowy (stiuki i polichromia K. Dankwarta), powstał w 1. 1690—1695 z wcześniejszego gotyckiego, halowego z 1. 1460—1463. Wieża z XVII w7. Kaplice Denhoffów i Jabłonowskich. Do kościoła przylega gotycka kaplica NMP (XV, XVIII w.) z obrazem kultowym Matki Boskiej Częstochowskiej (XIV w.). Wczesnobarokowy klasztor (1 połowa XVII w.) z Salą Rycerską i biblioteką. W kościele bogaty skarbiec. Obwarowania bastionowe z bramami. Klasztor nigdy nie był zdobyty przez wojska nieprzyjacielskie. Cmentarzysko szkieletowe — ciałopalne kultury łużyckiej, o bogatym i zróżnicowanym wyposażeniu grobów. Kościół św. Andrzeja i Barbary z 1643 r. Kościół cmentarny św. Rocha i Sebastiana z 1642 r. Kościół rektorski NMP z 1895 r. Kaplica św. Barbary z 1. 1637—1642. Ratusz i dawne więzienie przy ratuszu z 1828 r. Pałac biskupi z 1875 r. XIX-wieczne domy i karczma przy pl. Marchlewskiego i okolicznych uliczkach.
