W wyniku I wojny światowej Wyżyna Krakowsko-Częstochowska znalazła się w obrębie niepodległego państwa polskiego. Okres międzywojenny charakteryzował się rozwojem przemysłu i związanym z tym wzrostem aglomeracji miejskich. Charakterystyczna dla tego okresu nieustanna walka robotników i chłopów o poprawę położenia mas pracujących przybrała postać; zorganizowanych strajków, krwawo tłumionych przez policję. Do najbardziej pamiętnych należał tzw. „krwawy piątek” (18 IV 1930 r.), kiedy manifestacja bezrobotnych przeobraziła się w krwawą walkę z policją. W ciągu trzech pierwszych dni II wojny światowej wojska hitlerowskie opanowały teren Jury. W październiku 1939 roku część obszaru Jury włączona została do III Rzeszy, a reszta do Generalnego Gubernatorstwa. Granica między nimi biegła w pobliżu zachodniego skraju Jury. Terror okupanta spowodował zbrojną kontrakcję narodu polskiego. We wsiach jurajskich powstały jedne z pierwszych w kraju oddziały Batalionów Chłopskich, które największą rolę odegrały w rejonie Skały, Tarnawy, Barbarki i w północnej części Wyżyny Częstochowskiej. Na terenie Jury działało ich kilkadziesiąt. Siły Gwardii Ludowej reprezentowane były m. in. przez oddział GL im. Bartosza Głowackiego, oddział Stanisława Olczyka („Garbaty”), oddział im. Stefana Czarnieckiego. Oddział Armii Ludowej dowodzony przez Jacka Swierkota („Jacka”, „Tatara”), zrzucony we wrześniu 1944 r. walczył w środkowej części Jury. Spośród działających na terenie Jury sił Armii Krajowej wymienić należy wywodzący się z PPS oddział AK Gerarda Woźnicy („Hardy”), działający w pobliżu Kluczy. Republika Partyzancka Wolnej Ziemi Ojcowskiej” — ponad 100 wsi zostało opanowanych przez partyzantów. W dniach 16—20 1 1945 r. wojska 1 Frontu Ukraińskiego, dowodzone przez marszałka Iwana Koniewa, w trakcie operacji sandomiersko-śląskiej wyzwoliły cały obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej spod okupacji niemieckiej. W wyniku reform przeprowadzonych po II wojnie światowej nastąpiła zmiana oblicza wsi jurajskiej. Rozparcelowano 52 majątki ziemskie, tj. obszar 10 000 ha ziemi. Zelektryfikowano prawie wszystkie wsie, do większości z nich prowadzą drogi bite lub asfaltowe. Liczne autobusy PKS umożliwiają kontakt ze światem. Założono wodociągi. Rozwinął się przemysł. Powstał kombinat metalurgiczny im. Bolesława Bieruta w Częstochowie, Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław”. W 1968 r. koło Olkusza rozpoczęto wydobycie cynku w kopalni „Olkusz”, a na przełomie lat 1974/75 w pobliskiej kopalni „Pomorzany”; zbudowano hutę szkła walcowanego „Jaroszowiec”. Trwa budowa kombinatu metalurgicznego „Huta Katowice”. Wszystko to niewątpliwie wpłynęło na wzrost zamożności mieszkańców dotychczasowej biednej wsi jurajskiej. Wieluńskiej. Sąsiedztwo wielkich aglomeracji miejskich oraz piękno krajobrazu jurajskiego sprawia, iż potężniejący z ro¬ku na rok ruch turystyczny zagraża w poważnym stopniu zniszczeniem i dewastacją unikalnemu i pięknemu obszarowi. Takie istniejące w pobliżu Wyżyny zakłady przemysłowe w znacznym jeszcze stopniu przyczyniają się do zanieczyszczania powietrza, gleby i wód, powodują wymieranie niektórych gatunków roślin i zwierząt, odsłanianie powierzchni ziemi, generalną zmianę biocenozy tego obszaru. Ochrona przyrody i środowiska naturalnego na terenie Jury nie jest problemem łatwym. Wymaga skoordynowanych działań wielu resortów, a przede wszystkim zrozumienia intencji ochrony przyrody, jej humanistycznych i poznawczych wartości.
